58 χρόνια ακούγεται το πολεμικό τους τροπάρι. Η πανάρχαιη βροντερή κραυγή τους «Μολών Λαβε» αντιλαλεί χρόνια στις ψυχές. Μια υπόκρουση από τους κροταλισμούς των πολυβόλων συνοδεύει την πανίσχυρη μνήμη τους. Την μνήμη των τεσσάρων ηρώων της ΕΟΚΑ, που αρνήθηκαν να παραδοθούν, και αποθεώθηκαν, πολεμώντας με ανυπέρβλητη γενναιότητα στις 2 Σεπτεμβρίου 1958. Για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Για τους τέσσερις ήρωες του Αχυρώνα, τον Ανδρέα Κάρυο, τον Ηλία Παπακυριακού, τον Φώτη Πίττα και τον Χρίστο Σαμάρα, γράφει ο Αρχηγός Διγενής στα Απομνημονεύματά του: «Είναι πολύ δύσκολον εις εμέ να ξεχωρίσω μεταξύ των τεσσάρων αυτών παλληκαριών ποιος ήταν ο γενναίος των γενναίων, διότι και οι τέσσαρες συνηγωνίσθησαν την στιγμήν εκείνην ποιος θα πέθαινε γενναιότερων».
Κάρυος Ανδρέας. Γεννήθηκε στο χωριό Αυγόρου, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 16 Ιουλίου 1926. Σύζυγος : Δέσποινα Κάρυου. Παιδιά : Παναγιώτης και Ανδρούλα Γονείς : Κυριάκος και Φλουρέντζα Κάρυου Αδέλφια : Γεώργιος, που έπεσε στον Αστρομερίτη, Αντώνης, Ορθόδοξος, Χρυσή, Ζηνοβία, Πέτρος, Αναστασία.
Ο Ανδρέας Κάρυος φοίτησε στο δημοτικό σχολείο του χωριού του. Είχε μεγάλη έφεση για μάθηση, παρακολούθησε ιδιαίτερα μαθήματα και ήταν πολύ καλά καταρτισμένος στα θεολογικά, τα λογιστικά, τα αγγλικά και την ελληνική λογοτεχνία. Ήταν στέλεχος της ΠΕΚ, πρωτοστάτησε στην ίδρυση της ΣΕΚ, της ΠΕΟΝ και του θρησκευτικού συλλόγου στο Αυγόρου. Είχε μυηθεί ενωρίς για τις προσπάθειες απελευθέρωσης της Κύπρου και τον επικείμενο αγώνα. Αρχές Ιανουαρίου του 1955 συνδέθηκε με το Γρηγόρη Αυξεντίου και όλο το Φεβρουάριο του ιδίου έτους επιδόθηκε στη στρατολόγηση ανδρών για τον προετοιμαζόμενο αγώνα της ΕΟΚΑ. Ήταν ο διοργανωτής και πρώτος υπεύθυνος της ΕΟΚΑ Αυγόρου.
Σαμάρας Χρίστος. Γεννήθηκε στο χωριό Λιοπέτρι, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 12 Φεβρουαρίου 1925. Σύζυγος : Μαρία Σαμάρα. Τέκνα : Ελένη, Παύλος, Μόδεστος και Χριστοφόρα. Γονείς : Παρασκευάς και Χριστοφόρα Σαμάρα Αδέλφια : Ελένη, Σταύρος, Ανδρέας, Μαρία, Κωνσταντίνα, Μόδεστος και Ηλίας.
Ο Χρίστος Σαμάρας φοίτησε στο δημοτικό σχολείο του χωριού του μέχρι την τετάρτη τάξη. Ήταν όμως φιλομαθής και συνέχισε την αυτομόρφωσή του, διαβάζοντας ιδιαίτερα θρησκευτικά βιβλία και ελληνική ιστορία. Έμαθε ακόμη βυζαντινή μουσική και έψαλλε στην εκκλησία Λιοπετρίου. Ήταν ιδρυτής της ΟΧΕΝ Λιοπετρίου και ο καθοδηγητής της χριστιανικής κίνησης των γύρω χωριών.
Φώτης Πίττας. Γεννήθηκε στο χωριό Φρέναρος, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 28 Φεβρουαρίου 1935. Γονείς : Σταύρος και Μαρία Πίττα. Αδέλφια : Μιχάλης, Νικόλας, Πέτρος, Φίλιππος και Κατερίνα.
Ο Φώτης Πίττας τελείωσε το δημοτικό σχολείο Φρενάρους, το Γυμνάσιο Αμμοχώστου και το Διδασκαλικό Κολέγιο Μόρφου. Ήταν φοιτητής στο Κολέγιο, όταν εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ με την έναρξη του αγώνα. Υπηρέτησε στο δημοτικό σχολείο Άχνας ως δάσκαλος, όπου ανέπτυξε πλούσια δράση, τόσο στο μαχητικό όσο και τον οργανωτικό και το διαφωτιστικό τομέα. Μετά την καταζήτησή του από τους Άγγλους στις 18 Οκτωβρίου 1956, κρυβόταν και δραστηριοποιήθηκε κατά την ˜εξόρμηση προς τη Νίκη˜, το Νοέμβριο του 1956. Στη συνέχεια του ανατέθηκε η αναδιοργάνωση των χωριών Λύσης, Βατιλής και Άσκειας (Άσσιας).
Ηλίας Παπακυριακού. Γεννήθηκε στο χωριό Λυθράγκωμη, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 25 Ιανουαρίου 1938. Γονείς : Γεώργιος και Μαρία Παπακυριακού Αδέλφια : Ιωάννης, Ανδριανή, Νίκος, Ευτυχία και Βάσω
Ο Ηλίας Παπακυριακού τελείωσε το δημοτικό σχολείο Λυθράγκωμης και ήταν μαθητής της πέμπτης τάξης του Γυμνασίου Αμμοχώστου, όταν κατατάγηκε στην ΕΟΚΑ, στις ομάδες κρούσεως Αμμοχώστου, και έλαβε μέρος σε βομβιστικές επιθέσεις. Καταζητήθηκε προτού τελειώσει το Γυμνάσιο και κρυβόταν. Το Μάρτη του 1957 του ανατέθηκε ο υποτομέας Άσκειας (Άσσιας) και των γύρω χωριών, όπου και ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα. Μια από τις ενέργειές του ήταν και η αρπαγή γαλλικών αυτομάτων όπλων από άνδρες του γαλλικού αποσπάσματος που είχαν κάμει επέμβαση στο Σουέζ.
Τα γεγονότα εκτυλίχθησαν ως εξής:
Οι τέσσερις αγωνιστές πήγαν τη νύκτα της 30ης Αυγούστου στο Λιοπέτρι για να εκπαιδεύσουν τα εκεί μέλη της ΕΟΚΑ σε θέματα που αφορούσαν τις ενέδρες. Στις 2.00 π.μ. της 1ης Σεπτεμβρίου εμφανίστηκαν κοντά στο χωριό στρατιωτικά αυτοκίνητα. Οι αγωνιστές προσπάθησαν να φύγουν από το χωριό, αλλά δεν μπόρεσαν, λόγω των στρατιωτών που συνάντησαν.
Αποφάσισαν έπειτα να διασπάσουν τον κλοιό χρησιμοποιώντας αυτοκίνητο. Στη δεύτερη αυτή προσπάθεια τους, αντάλλαξαν πυροβολισμούς με Άγγλους στρατιώτες, αναγκάστηκαν όμως να επιστρέψουν στο Λιοπέτρι. Γύρω στις 3.00 π.μ. κατέφυγαν στον αχυρώνα του Παναγιώτη Κάλλη.
Ακολούθησε κατ’ οίκον περιορισμός και ανάκριση όλων των κατοίκων, που μέχρι τις 3.00 μ.μ. βρίσκονταν συγκεντρωμένοι μέσα σε συρματοπλέγματα. Στον αχυρώνα έγινε έρευνα, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Στις 1.00 μετά τα μεσάνυχτα της 2ας Σεπτεμβρίου, οι Άγγλοι επανήλθαν κατόπιν πληροφοριών, περικύκλωσαν τον αχυρώνα και ζητούσαν από τον ιδιοκτήτη να τους δείξει που κρύβονταν οι τέσσερις αγωνιστές. Ο ιδιοκτήτης και η οικογένειά του δεν έδωσαν καμιά πληροφορία, παρά τα βασανιστήρια, στα οποία υποβλήθηκαν. Οι Άγγλοι κάλεσαν τους αγωνιστές να παραδοθούν, αλλά δεν πήραν καμιά απάντηση. Στη συνέχεια, έχοντας προκάλυμμα τον ιδιοκτήτη, πυροβόλησαν εντός του αχυρώνα, αλλά και πάλι δεν πήραν καμιά απάντηση.
Το πρωί της 2ας Σεπτεμβρίου, έγινε νέος κατ’ οίκον περιορισμός και ο ιδιοκτήτης του Αχυρώνα υποβλήθηκε σε νέα βασανιστήρια. Ομάδα στρατιωτών, που έφτασε κοντά στον αχυρώνα δέχτηκε πυροβολισμούς από τους τέσσερις αγωνιστές. Οι Άγγλοι τότε ζήτησαν ενισχύσεις, που σύντομα ήρθαν. Οι πυροβολισμοί συνεχίζονταν και οι αγωνιστές κλήθηκαν να παραδοθούν. Ακολούθησε μικρή διακοπή και οι πυροβολισμοί επαναλήφθηκαν σφοδρότεροι. Αρκετοί στρατιώτες χτυπήθηκαν.
Οι Άγγλοι έριξαν χειροβομβίδες και βόμβες χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Ένας από τους αγωνιστές βγήκε από τον αχυρώνα πυροβολώντας, αλλά φονεύθηκε από Άγγλο στρατιώτη. Οι άλλοι αγωνιστές συνέχισαν να πυροβολούν και τραυμάτισαν ένα στρατιώτη και ένα λοχαγό. Στην ανταλλαγή νέων πυροβολισμών φονεύθηκε δεύτερος αγωνιστής. Άλλοι στρατιώτες ανέβηκαν στην οροφή του αχυρώνα, όπου άνοιξαν τρύπα, έριξαν μέσα ρούχα και βενζίνη. Τα ρούχα πήραν φωτιά, αλλά σε λίγο έσβησαν. Ενώ η μάχη συνεχιζόταν με αυτόματα και χειροβομβίδες, αγγλικό ελικόπτερο έριξε εμπρηστικές βόμβες και ο αχυρώνας πήρε αμέσως φωτιά. Τότε οι δύο αγωνιστές όρμησαν έξω, αλλά πυροβολήθηκαν και φονεύθηκαν από τους στρατιώτες.
Οι Ανορθωσιάτες αγωνιστές της ΕΟΚΑ με τον ηρωικό τους θάνατο συγκίνησαν όλο τον κυπριακό λαό και προκάλεσαν παγκόσμιο θαυμασμό. Ο τόπος της θυσίας τους, στον οποίο στήθηκαν οι ανδριάντες τους, έγινε αμέσως μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου εθνικό προσκύνημα. Σήμερα ο αχυρώνας και η πέριξ αυλή διαμορφώθηκαν σ’ ένα ενιαίο Μνημειακό Χώρο για να διαιωνίζει το μεγαλείο του ηρωισμού και της αυτοθυσίας τους.
