Ο αγώνας της ΕΟΚΑ ήταν μια διαρκής παρέλαση ανδρισμού, λεβεντιάς και παλληκαριάς γιατί ήξεραν οι Έλληνες της Κύπρου πως η λευτεριά ανθίζει στην κορυφή του Γολγοθά. Πως η ανάσταση, είναι έπαθλο που προσφέρει ο θάνατος όταν σέβεται και θαυμάζει την πιστή και την παλικαριά του αγωνιστή της ελευθερίας. Με στρατιωτικό αρχηγό τον Γεώργιο Γρίβα από το Τρίκωμο της Καρπασίας και πολιτικό αρχηγό τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ΄, η ΕΟΚΑ την 1η Απριλίου 1955 ξεκίνησε την δράση της για την ανεξαρτησία της Κύπρου από την Βρετανική κυριαρχία και την ένωση της με την Ελλάδα.
Παρούσα βροντοφώναξε η Ανόρθωσης. Ο σύλλογος μας πρωτοστάτησε στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 55-59 προσφέροντας στην πατρίδα ότι είχε και δεν είχε, ακόμη και τα δικά της παιδιά.
Δυο μέλη του συλλόγου μας και εθνομάρτυρες, είναι οι Γρηγόρης Αυξεντίου και Κυριάκος Μάτσης.
Ο πρώτος επανέλαβε από τα βουνά του Μαχαιρά το Ελληνικό «Μολών λαβε». Ο Γρηγόρης Αυξεντίου ήταν ο φορέας του διαχρονικού πνεύματος της Ελληνικής ιστορίας, ήταν η προσωποποίηση του αιώνιου Έλληνα. Με την εκούσια πράξη της θυσίας του ένωνε το ιστορικό παρελθόν με το παρόν κι άνοιγε τον δρόμο προς το μέλλον. Έκλεινε το κεφάλαιο των πολεμικών του αγώνων κι άνοιγε το κεφάλαιο του εθνικού δασκάλου, του εθνικού καθοδηγητή και του εμψυχωτή για τους αγώνες της ελευθερίας. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου στη συγκλονιστική εκείνη στιγμή της θυσίας του, έπαυσε να γράφει ιστορία κι έγινε ο ίδιος ένα με την ιστορία.
«Αν θα βγω, θα βγω πυροβολώντας». Μ’ αυτά τα λόγια, απάντησε στο ιταμό κάλεσμα του δυνάστη να παραδοθεί, μια από τις ευγενέστερες και τραγικότερες μορφές του Κυπριακού έπους του 1955-1959, ο Κυριάκος Μάτσης. Μ’ αυτά τα λόγια, απάντησε ο θρυλικός υιός του Χριστοφή και της Κυριακούς από το Παλαιχώρι, δείχνοντας στους ταπεινούς διώκτες του ότι ο υπόγειος τάφος που άπειροι τον έζωναν δεν ίσχυσε να λυγίσει το φρόνημά του, που εμπνευσμένος από το «Μολών λαβε» του Λεωνίδα και του φίλου του Γρηγόρη, διατήρησε εξ ίσου ψηλό και ακμαίο όπως όταν καταδίωκε τον εχθρό σε μια υπεράνθρωπη προσπάθεια συντριβής των δεσμών της δουλείας και επαναφοράς της ελευθερίας στη γη των πατέρων μας.
Πεσόντες υποστηρικτές του σωματείου:
Ανδρέας Δημήτριου: Από τον Άγιο Μάμα της Λεμεσού, εντάχθηκε από τους πρώτους στη δύναμη της ΕΟΚΑ και έδρασε με τις ομάδες Αμμοχώστου, επεκτείνοντας τη συμμετοχή του και στο εκτελεστικό. Μετά από απόπειρά του να εκτελέσει τον Άγγλο πράκτορα Τέυλορ, τον οποίο και τραυμάτισε, ο Ανδρέας βρέθηκε αντιμέτωπος με ένοπλους στρατιώτες που φρουρούσαν τον Τέυλορ. Πρόταξε εναντίον τους το όπλο του, το οποίο όμως έπαθε εμπλοκή και οι στρατιώτες τον συνέλαβαν, αφού τον πλήγωσαν. Καταδικάστηκε σε θάνατο και μαζί με το Μιχαλάκη Καραολή ήταν οι πρώτοι που απαγχονίστηκαν.
«Το μόνο που λυπούμαι είναι που δεν θα προλάβω να δω την Κύπρο μας ελεύθερη», ήταν τα τελευταία του λόγια προς τη μάνα του, λίγες ώρες πριν από τον απαγχονισμό του. «Στο καλό, γιε μου και να έχεις θάρρος ως το τέλος», ήταν η απάντησή της.
Παναγιώτης Τουμάζου: Γεννήθηκε στην Αμμόχωστο στις 12 Ιουλίου 1939. Εντάχθηκε στον αγώνα το 1955, ενώ ήταν ακόμα μαθητής, σε ομάδα του σχολείου στην οποία ανήκε και ο Πετράκης Γιάλλουρος και συνεργαζόταν και με τις ομάδες του Εμπορικού Λυκείου Αμμοχώστου. Άρχισε τη δράση του με την κυκλοφορία φυλλαδίων και την αναγραφή συνθημάτων και τη συνέχισε σε ομάδες κρούσεως και ενεδρών. Προδόθηκε και καταζητήθηκε, οπότε κατέφυγε σε μια ανταρτική ομάδα του τομέα Σολέας με το ψευδώνυμο “Ονήσιλος”.
Τον Οκτώβριο του 1958, αφηγείται ο συναγωνιστής του Αντωνάκης Σολομώντος: «Ενεδρεύαμε για δεκατρείς νύκτες στο δρόμο Κακοπετριάς-Καρβουνά, με εντολή του τομεάρχη μας να κτυπήσουμε. Τη δέκατη τρίτη μέρα ο Γιώτης, όπως φωνάζαμε τον Τουμάζο, έκοψε ένα κλαδί αγριελιάς, την έβαλε στην τσέπη και μας είπε : «Αν πέσω, να το βρούνε οι Άγγλοι και να μάθουν ότι πολεμούμε για την ειρήνη». Ήμαστε τρεις. Μαζί μας ήταν και ο Ανδρέας Αγγελή. Ήταν η ώρα 7.15΄ το βράδυ, στις 22 Οκτωβρίου 1958, όταν εμφανίστηκαν δυο μεγάλα αυτοκίνητα με στρατιώτες. Επιτεθήκαμε, εγώ με το αυτόματο και ο Γιώτης πάτησε το διακόπτη της νάρκης. Ήμουν δίπλα του. Ο μηχανισμός της νάρκης δεν λειτούργησε και δεν εξερράγη. Ο Γιώτης ανασηκώθηκε να κτυπήσει με χειροβομβίδα. Τότε μια σφαίρα των Άγγλων τον πέτυχε στο κεφάλι».
Μόδεστος Παντελή: Γεννήθηκε στο χωριό Λιοπέτρι, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 16 Δεκεμβρίου 1923. Έδωσε τον όρκο για απελευθέρωση της Κύπρου και οργανώθηκε στο ΕΜΑΚ στις αρχές Φεβρουαρίου 1955, μαζί με όλους τους αδελφούς και την αδελφή του. Με αρχηγό της ομάδας το Γρηγόρη Αυξεντίου και με άλλους συγχωριανούς τους άρχισαν να ετοιμάζονται για την έναρξη της ένοπλης δράσης.
Τα μεσάνυκτα της 31ης Μαρτίου προς την 1η Απριλίου 1955 ανέλαβε να βοηθήσει τον Ανδρέα Κάρυο να προκαλέσει βραχυκύκλωμα λίγο έξω από το Αυγόρου, για να συσκοτισθεί η Αμμόχωστος την ώρα που θα ρίχνονταν οι πρώτες βόμβες της ΕΟΚΑ.
Κατόπιν οδηγιών του Αυξεντίου πρόσδεσαν μακριά αλυσίδα σε χοντρό σχοινί, στην άκρη του οποίου είχαν δέσει πέτρα χαραγμένη στη μέση, εκεί που ήταν δεμένη, για να μη φεύγει από το σχοινί, και την έριξαν πολλές φορές πάνω από τα σύρματα, προσπαθώντας να την τραβήξουν με διχάλι από την άλλη μεριά.
Για ασφάλεια, την ώρα που θα προκαλούσαν το βραχυκύκλωμα, φορούσαν λαστιχένια καλύμματα παπουτσιών και λαστιχένια γάντια. Έριξαν πολλές φορές το σχοινί και δεν κατάφεραν να περάσει πάνω από τα σύρματα. Καθώς όμως το έριχναν και έπεφτε κάτω στα βρεγμένα χόρτα, το σχοινί βράχηκε. Τελικά ο Ανδρέας Κάρυος πήρε στους ώμους τον Μόδεστο Παντελή, σε μια προσπάθεια να πλησιάσει όσο γινόταν τα σύρματα, για να κατορθώσει να ρίξει το σχοινί. Τα κατάφερε, έριξε το σχοινί, προκάλεσε το βραχυκύκλωμα, αλλά υπέστη και ο ίδιος ηλεκτροπληξία και βρήκε ακαριαίο το θάνατο.
Γιάλλουρος Πετράκης: Γεννήθηκε στο χωριό Ριζοκάρπασο, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 29 Αυγούστου 1938. Ο ξανθόμαλλος αγωνιστής, έλεγε στην μητέρα του: «Να αγωνιζόμαστε πρέπει, μάνα, να αγωνιζόμαστε για την Κύπρο μας». Στις 6 Φεβρουαρίου 1956 οι μαθητές του Γυμνασίου Αμμοχώστου συγκρούστηκαν με το στρατό και η κυβέρνηση διέταξε το κλείσιμο του Γυμνασίου. Την επομένη, 7 Φεβρουαρίου 1956, μεγάλη δύναμη μαθητών του Γυμνασίου και του Εμπορικού Λυκείου Αμμοχώστου συγκεντρώθηκαν στην οδό Ερμού και οργάνωσαν διαδήλωση. Κατά τη διάρκειά της έστησαν οδοφράγματα και λιθοβολούσαν τους Άγγλους στρατιώτες. Εκείνοι χρησιμοποίησαν πραγματικά πυρά εναντίον των διαδηλωτών. Κατά την αποχώρηση, Άγγλος στρατιώτης στόχευσε και πυροβόλησε τον Πετράκη Γιάλλουρο στο μέρος της καρδιάς. Ο Πετράκης προχώρησε δέκα βήματα περίπου, κραύγασε «Ζήτω η ένωση» και έπεσε. Ήταν ο πρώτος μαθητής που το αίμα του πότισε τη γη της ελληνικής Κύπρου.
Οι 4 του αχυρώνα: Αλλιώς το Κυπριακό Χάνι της Γραβιάς. Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1958 διεξάγεται η μάχη στον Αχυρώνα, στο Λιοπέτρι Αμμοχώστου, η φονικότερη από την έναρξη δράσης της ΕΟΚΑ για την απελευθέρωση της Κύπρου. Τέσσερις άνδρες της ΕΟΚΑ (Φώτης Πίττας, Ανδρέας Κάρυος, Ηλίας Παπακυριακού και Χρίστος Σαμάρας) πέφτουν ηρωικά μαχόμενοι, ενώ σκοτώνονται και τραυματίζονται αρκετοί βρετανοί στρατιώτες. Γράφει ο Αρχηγός Διγενής: «Είναι πολύ δύσκολον εις έμέ να ξεχωρίσω μεταξύ των τεσσάρων ποίος ήτο ό γενναίος των γενναίων, διότι και οι τέσσαρες συνηγωνίσθησαν τήν στιγμήν έκείνην ποίος θό πέθαινε γενναιότερον».
Tο Γενάρη του 1986 κατατέθηκε στην κυπριακή βουλή σχέδιο νόμου με το οποίο η Ε.Ο.Κ.Α. αναγνωρίζεται επίσημα ως η απελευθερωτική οργάνωση της Κύπρου. Το σχέδιο νόμου, που επίσημα αναγνωρίζει την 1η του Απρίλη ως εθνική επέτειο της Κυπριακής Δημοκρατίας, εγκρίθηκε το 1989.
Η Ανόρθωση από την πρώτη μέχρι και την τελευταία στιγμή ήταν παρούσα στον τεράστιο αυτό αγώνα του Κυπριακού Ελληνισμού κρατώντας ψηλά τα λάβαρα των Εθνικών επάλξεων. Η κληρονομία που κουβαλά στις πλάτες της ο σύλλογος ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ είναι τεράστια. Ήμασταν είμαστε και θα παραμείνουμε το ιστορικότερο και ενδοξότερο σωματείο της Κύπρου, γιατί η ιστορία έγραψε στις σελίδες της με τα πιο χρυσά γράμματα το όνομα Ανόρθωσις Αμμοχώστου.Στην παρέλευση του χρόνου, όλοι θα σβήσουμε. Αυτοί οι άνθρωποι, οι ήρωες της ΕΟΚΑ, θα μείνουν όπως τα αστέρια του Αντρέα Κάλβου. Πάντα θα λάμπουν στον ορίζοντα, για να καθοδηγούν τους λαούς στα ωραία πεπρωμένα τους.
To Αnorthosis24.net θα ήθελε να ευχαρίστηση το διαχειριστή της σελίδας Pride of Famagusta – Glory Days για τις πολύτιμες πληροφορίες που μας έδωσε. Η βοήθεια του ήταν καταλυτική στην έρευνα που κάναμε, αφού ο ίδιος ασχολείται διεξοδικά με τον Εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ, και την σχέση του με την Ανόρθωση.
https://www.youtube.com/watch?v=JqxR6-lUpD4
